Begraafparken en openbaar groen in Lommel
Op woensdag 18 september fietsen we door het groene stadslandschap van Lommel in Noord-Limburg. Tijdens deze tocht worden verschillende bijzondere locaties bezocht, zoals het Begraafpark Centrum door Michel Pauwels en BVR) en het crematorium Stuifduin door BuroLandschap en a2o. Verder voert de route door het natuurrecreatiegebied Bosland, waar de Duitse Militaire Begraafplaats uit 1959 een geheel andere sfeer uitstraalt. Ook in het stadscentrum komt de groene identiteit van Lommel naar voren en passeren we nog twee ‘klassiekers’ van Paul De Roose: het Prinses Astridpark en Burgemeesterspark. Beide parken worden verbonden door het lijnenproject ‘Groene Parels’ van kunstenares Elise Eeraerts, gekoppeld aan de Groene Doorsteek door Buur/Sweco. Als bijzondere afsluiter gaat de route langs het iconische ‘Fietsen door de bomen’-pad.
PROGRAMMA
09.30u: Onthaal
10.00u: Vertrek
• Prinses Astridpark – De Groene Doorsteek – Burgemeesterpark
• Gemeentelijk Begraafpark Centrum
Gids: Michel Pauwels, landschapsarchitect
• Crematorium Stuifduin
Gidsen: Pieter Daenen (BuroLandschap) en medewerker van a2o arch.
12.50u: Lunch in Hof ten Vrede (Duitse begraafplaats) of eigen picknick
• Duitse Militaire Begraafplaats
• Fietsen door de Bomen
Toelichting door pieter Daenen, BuroLandschap
• Terug fietsen via Kanaal naar Beverlo en energielandschap Kristalpark
16.15u: Verwacht einde met nadrink
De stad Lommel gaf aan bureau Michel Pauwels en het Buro voor Vrije Ruimte de opdracht om de inrichting van haar zes begraafplaatsen in overeenstemming te brengen met actuele eisen. Als eerste kwam de begraafplaats Centrum aan bod. De ontwerpers maakten van de gelegenheid gebruik om de begraafplaats sterker te integreren in de groene parkomgeving en een eigen identiteit te geven als onderdeel van de Lommelse groenstructuur. Er werden nieuwe columbariumkamers toegevoegd, een openlucht-afscheidsruimte en strooiweide. Bestaande parkbomen werden zoveel mogelijk behouden. Door het gebruik van breukstenen met grasvoegen wordt regenwater opgeslagen en hergebruikt. Dit project kreeg de Prijs voor Publieke Ruimte in 2011 en een award als warmste begraafplaats in Vlaanderen.
Op een braakliggend terrein naast de Centrumbegraafplaats werd een crematorium gebouwd, ontworpen door a2o (architectuur) en BuroLandschap (omgevingsaanleg). BuroLandschap herstelde dit Kempisch landschap naar een cultuurhistorische oervorm. Stuivende zanden en pijnbomen op het domein refereren naar het heidelandschap en de typerende Kempische mijnbouwbossen. Open, halfopen en gesloten ruimtes maken de bezoeker bewust van de natuur en het landschap. Ruimtes voor afscheid, crematie en horeca liggen gegroepeerd rond een tuinkamer, waar de natuur doordringt tot in het gebouw. a2o architecten gebruikte aardse materialen met veel aandacht voor ambacht en detail. Ze combineren beton met ruw metselwerk, op maat gebakken in een ringoven van Wienerberger.
Na WOII werden de lichamen van alle gesneuvelde Duitse soldaten in Vlaanderen – die tot dan in voorlopige begraafplaatsen verspreid lagen – overgebracht naar een heidegebied in Lommel. Op een oppervlakte van 16 ha staan bijna 20.000 grafkruisen voor ca. 39.100 gesneuvelden, waarmee het één van de grootste Duitse militaire begraafplaatsen is in Europa.Om verstuiving van het opvliegende heidezand tegen te gaan werd de site omheind met een aarden wal, werd de zandgrond verstevigd met turf en werden massaal dophei, bomen en struiken aangeplant. In 1995 werd een ginkgo biloba aangeplant ter gelegenheid van de 50ste herdenking van het einde van WOII. Het voorgebouw werd omgebouwd tot een internationaal jeugdontmoetings- en vormingscentrum ‘Huis Over Grenzen’, een soort jeugdherberg met een historisch, maatschappelijk en politiek vormingsaanbod.
In Lommel centrum komen we twee al wat oudere projecten tegen van landschapsarchitect Paul Deroose. Interessant om na te gaan in hoeverre ze dertig jaar later de tand des tijds overleven. Het Astridpark (1992)sluit aan op het cultureel centrum De Adelberg. Deroose koos bij zijn ontwerp voor pure symboliek en bracht zo een ode aan het leven. Het park is samengesteld uit primaire landschapselementen: paden, water, gras, heuvels en bomen. Het symboliseert het leven met al zijn ingrediënten: water als symbool van vitaliteit; de fonteinmuur symboliseert de geboorte; het pad staat symbool voor een slang die het goede en het kwade vertegenwoordigt; het amfitheater staat voor de democratie en de lange muur symboliseert het einde van het leven.
Het Burgemeesterpark was de tuin van een villa die burgemeester François Van Ham eind 19de euw bouwde. Het burgemeestershuis werd in 1995 aangekocht en gerenoveerd door de stad en heeft momenteel een publieke functie. Het park werd twee jaren later volledig heraangelegd door Paul Deroose.. In het najaar van 2024 starten de werken om het park een opwaardering te geven op vlak van biodiversiteit. Er komen extra bomen en diverse perken worden met kruidige onderbegroeiing heraangelegd. Het park krijgt meer openheid door het weghalen van een deel van de omgevende wal. Er komt een nieuwe hoofdtoegang voor logistiek en evenementen via de Frans van Hamstraat.
Beide parken worden verbonden door een kunstproject ‘Groene Parels’ van kunstenares Elise Eeraerts. De centrale as van het kunstwerk is de Kerkstraat. Van daaruit wordt aan beide uiteinden de verbinding gemaakt met het Prinses Astridpark en het Burgemeesterpark. Een derde korte link is de Groene Doorsteek in de Kerkstraat. De verbindingen gebeuren met groenelementen en zandlijnen, verwijzend naar de geologische zandlagen diep onder de Lommelse grond.
Het ontstaan van het kunstproject Groene Parels liep gelijk met de aanleg van de Groene Doorsteek in de Kerkstraat. Drie leegstaande gebouwen maakten plaats voor een groen belevingspad dat de winkelstraat verbindt met het toekomstige stadsuitbreidingsproject Mudhoven. Het project zet in op de integratie van speelmogelijkheden met natuurontwikkeling en stadsontwikkeling. Het past binnen het ruimere kader van de Groene Wandeling, waarbij de stad een sterk groen netwerk van parken en zachte linten wil uitbouwen. De Groene Doorsteek is hiervan een eerste realisatie en werd ontworpen door het bureau BUUR/Sweco, dat ook instond voor de heraanleg van de as Kerkstraat / Dorp.
PRAKTISCH
• Sportcentrum De Soeverein ligt ca. 1,5km ten noorden van Lommel centrum. Er is een ruime parking.
Vanaf het station is het 4 km fietsen (ca. 20 min.) richting Soeverein, of slechts 2,5 km tot aan de eerste stopplaats Prinses Astridplein.
• Het is een lichte fietstocht, 34,5km op vlak terrein. Inkorting (zonder Fietsen door de Bomen) is mogelijk.
• De Soeverein heeft een fietsverhuurdienst. Probleem is echter dat daar nog slechts 4 stadsfietsen beschikbaar zijn. We reserveerden alvast deze 4 fietsen voor de snelste inschrijvers (15 €). Stuur hiervoor een mailtje naar luk.vanmaele@blikveld.eu.
• Je kan daar wel nog een tiental elektrische fietsen huren (30 €). Dat doe je best rechtstreeks: https://shop.fietsparadijslimburg.be/afhaalpunten/De-Soeverein-in-Lommel
• Je kan zelf ook nog een fiets huren bij Cycle Center de Vossemeren, Elzen 145, 3920 Lommel. Dat ligt aan de overkant van het kanaal, op 3km (10 min. per fiets) van de Soeverein: https://www.cyclecenter.be/
• Of je kan fietshuur combineren met een treinrit en een blue-bike huren in station Lommel (2,5km fietsen naar 1ste stopplaats Prinses Astridpark): https://www.blue-bike.be/
